Er is een deel van de kinderziel dat altijd onbekend is geweest, maar dat gekend moet worden. Met een geest van opoffering en enthousiasme moeten we op zoek gaan, zoals zij die naar vreemde landen reizen en bergen beklimmen op zoek naar verborgen goud. ~ Maria Montessori
Reflectief luisteren(uit Positieve Discipline in de Montessoriklas)
Luisteren, echt luisteren, kan een van de meest effectieve manieren zijn om kinderen te helpen hun eigen problemen op te lossen. Hoe vaak heb je niet bij jezelf gedacht, wanneer je je problemen met iemand anders besprak: “Ik wou dat hij gewoon naar me luisterde!”.
Heb je ooit een vriend gehad die echt goed luisterde? Iemand die niet veel advies gaf, maar echt naar je luisterde? Hoe voelde het om die vriend een probleem voor te leggen? Vaak kunnen we problemen helemaal zelf oplossen en door te luisteren kan dat proces plaatsvinden.
Leren luisteren is de sleutel tot het dichten van de communicatiekloof tussen volwassenen en leerlingen, in het bijzonder leren luisteren zonder te fixeren. Te vaak luisteren volwassenen om te praten, te repareren of te adviseren. Zelfs als de informatie die we willen overbrengen verstandig, accuraat en mogelijk nuttig is, is het vaak ongewenst en wordt het vervolgens afgewezen. Hierdoor vragen volwassenen zich af waarom de leerling het probleem überhaupt ter sprake bracht!
Reflectief luisteren is een concrete vaardigheid die volwassenen helpt om echt naar kinderen en jongeren te luisteren. Het houdt in dat je luistert, reflecteert en terugkoppelt om te zien of je het begrijpt. Het vereist ook dat je geen input geeft, tenzij daar specifiek om wordt gevraagd. Het is belangrijk om te onthouden dat wanneer leerlingen naar ons toe komen om te praten, ze vaak op zoek zijn naar begrip, verbinding en een manier om hun eigen ervaringen te verwerken.
Hier is een eenvoudige methode die je kunt gebruiken om effectief te luisteren wanneer een leerling naar je toekomt met een probleem:
- Luister naar
- Herhaal wat je ze hebt horen zeggen (spiegel hun woorden).
- Valideer hun gevoelens
- Vraag of ze nog meer willen delen. Als er nog meer is, herhaal dan stap 1-4 tot ze klaar zijn met delen.
De meesten van ons zijn bekend met het gebruik van I statements (ik voel me______ omdat_______, en ik zou willen ________). Reflectief luisteren draait het format van de ik-verklaring om, zodat de luisteraar spiegelt wat de spreker zegt.
“Je voelt _______________, wanneer _________________, en je wenst __________________? Is er nog iets anders?”
Henry was een 6-jarige jongen in onze lagere basisschoolklas. Henry was erg gevoelig voor verlegenheid. Als Henry zich in verlegenheid gebracht voelde in het bijzijn van zijn klasgenootjes op de speelplaats, was zijn eerste verdedigingsmaatregel om zo’n 100 meter het bos in te vluchten dat aan de speelplaats grensde. De eerste keer dat hij dit deed, konden we hem niet vinden en moesten we zijn ouders en de politie bellen. We vonden hem voordat zijn ouders of de politie arriveerde. Het was behoorlijk eng. Gelukkig voor ons was Henry een gewoontedier en de volgende keer dat hij het bos in rende, rende hij naar dezelfde plek en de keer daarna deed hij hetzelfde.
Na de derde keer rende Henry naar zijn plek, hij zat boos en huilend in mijn kantoor. Ik vroeg hem me te vertellen wat er was gebeurd.
Henry zei: “Het maakt niet uit. Ik heb mijn moeder verteld dat ik deze school haat en dat ze me naar een openbare school gaat sturen. Ik haat deze school.”
Ik zei: “Het klinkt alsof je je erg gekwetst voelt, Henry. Wat is er gebeurd?”
Zijn uitdrukking begon te verzachten, “Ik haat deze plek gewoon. Ik haat het hier.”
Ik zei: “Het klinkt alsof je je echt gekwetst voelt. Wat is er gebeurd?”
Henry stortte in: “Ik stond in de rij om naar binnen te gaan en Conner noemde me stom waar de hele klas bij was.”
Ik vroeg: “Dus je schaamde je toen Conner je stom noemde waar iedereen bij was, en je wilde dat hij wat respectvoller was?”
Ik wou dat hij doodging en voor altijd wegging.
Ik: “Dus je voelde je echt gekwetst en beschaamd toen hij je uitlachte waar je vrienden bij waren, en je wou dat hij je met rust liet?”
Henry begint nu lichamelijk meer ontspannen te worden en zijn toon begint zachter te worden: “Ja, ik wou dat hij me gewoon met rust liet… en doodging?”
Ik: “Wil je gewoon dat hij je met rust laat?”
Ja.
Ik: “Is er nog iets?”
Henry: “Ik heb geprobeerd vrienden met hem te zijn, maar hij blijft me maar pesten.”
Ik: “Dus je voelt je echt verdrietig als Conner je pest en je zou willen dat hij aardiger tegen je was?”
Ja.
Ik: “Is er nog iets?”
Henry: “Nee, ik wil gewoon niet meer dat hij me uitlacht en voor schut zet.”
Ik: “Dus, je voelde je echt beschaamd en liep weg, maar je wou dat je een manier kon vinden om vrienden te zijn met Conner?”
Ja.
Henry’s hele gedrag is inmiddels veranderd. Hij is kalm en heeft aandacht voor ons gesprek.
Ik: “Is er nog iets?”
Henry: “Het spijt me dat ik weer het bos in rende. Misschien kan ik de Vredesschelp (onze versie van de Vredesroos) gebruiken als ik weer naar de klas ga.”
Ik: “Dat klinkt als een plan.”
Dit is een waargebeurd verhaal. Toen Henry het gevoel had dat er naar hem geluisterd werd, begon hij af te koelen en begon hij zelf problemen op te lossen. Hij had geen advies, berisping of preek nodig.
Wanneer mensen het gevoel hebben dat er naar hen geluisterd wordt, zonder oordeel, voelen ze zich begrepen en geaccepteerd. Ze voelen zich beter. En als ze zich beter voelen…! Naast het helpen van kinderen om hun eigen problemen op te lossen, kan Reflective Listening leerlingen ook helpen om af te koelen, en het is vooral effectief voor kinderen wiens verkeerde doel wraak is. Voor Henry was Reflective Listening precies wat hij nodig had om zich verbonden en bekwaam te voelen.
Als volwassenen leren om effectief te luisteren en geen advies of aanwijzingen geven, merken ze dat kinderen echt beter willen doen en dat ze ongelooflijk capabele probleemoplossers zijn, vooral als ze zich begrepen, vertrouwd en verbonden voelen.
Tot de volgende keer…
[1] Nelsen, Jane en Chip DeLorenzo. Positieve Discipline in de Montessoriklas: Preparing an Environment That Fosters Respect, Kindness and Responsibility. USA, Parent Child Press, 2021, blz. 186-190.
