Als we behoren tot de mensen van goede wil die verlangen naar vrede, moeten we zelf de basis leggen voor vrede, door te werken aan de sociale wereld van het kind. ~ Maria Montessori, Internationaal Montessori Congres, 1937
Hoeveel ongemakkelijke situaties heb jij meegemaakt die vermeden hadden kunnen worden door simpelweg nee te zeggen, eerlijk en respectvol? Respectvol en gepast grenzen stellen is een sociale vaardigheid die essentieel is voor het onderhouden van gezonde relaties. Dit leren is een proces dat een leven lang duurt en het begint al vroeg in de ontwikkeling van kinderen. Bij het aanleren van beleefdheids- en beleefdheidsvaardigheden is het belangrijk dat kinderen respectvol nee kunnen zeggen en respectvol nee kunnen ontvangen, . Als Montessorianen begrijpen we natuurlijk dat we deze sociale vaardigheden ook moeten modelleren. Laten we daarmee beginnen
Nee zeggen
Soms is nee zeggen de beste reactie, zonder uitleg te geven. Maar al te vaak beginnen volwassenen met lange uiteenzettingen over waarom ze nee zeggen. Dit leidt natuurlijk tot onderhandeling en manipulatie, terwijl er juist duidelijke en passende grenzen nodig zijn. Het is ook een voorbeeld voor kinderen dat als je nee zegt, je jezelf moet verantwoorden. Geloof het of niet, maar kinderen zijn vaak beter in het respectvol en zonder uitleg nee zeggen dan volwassenen.
Roger was leraar lagere basisschool. Op een dag observeerde hij een gesprek tussen twee van zijn leerlingen, Lauren en Allison. Lauren stapte op Allison af en vroeg op stroperige toon of ze een van Allisons nieuwe geurpotloden mocht gebruiken. Allison keek Lauren gewoon aan en zei respectvol: “Nee.” Dat was het, toen stilte. Lauren keek verbaasd. Ze leek te wachten op Allisons uitleg, maar Allison zei geen woord. Na enkele ogenblikken haalde Lauren haar schouders op en ging weer aan het werk. Roger leerde die dag een waardevolle les van Allison. Het is OK om nee te zeggen zonder jezelf uit te leggen.
Nee zeggen, met respect, zonder uitleg, is een belangrijke vaardigheid in het leven. In Montessori leren we jonge kinderen dat ze respectvol nee mogen zeggen tegen elkaar. Als een kind vraagt om materiaal te gebruiken dat een ander kind gebruikt, mag het kind dat het materiaal gebruikt nee zeggen. We dwingen kinderen niet om te delen. Dit zou respectloos zijn. Door kinderen te leren respectvol en zonder uitleg nee te zeggen, kunnen ze duidelijke en gepaste grenzen stellen. Gezonde relaties zijn afhankelijk van gezonde grenzen. Later in hun leven zullen deze kinderen adolescenten zijn en nee moeten zeggen tegen verzoeken die grote gevolgen kunnen hebben. Nee is een volledige zin, maar nee leren zeggen vergt oefening.
De andere belangrijke sociale en levensvaardigheid die we aanleren als we respectvol nee zeggen zonder uitleg, is hoe je een nee ontvangt. Roger was niet de enige die een lesje leerde van Allison toen ze nee zei, zonder uitleg. Lauren heeft geleerd om op een respectvolle manier een nee te ontvangen; om duidelijke en gepaste grenzen van een ander te accepteren.
Ja zeggen
Hoewel respectvol nee zeggen een effectieve manier is om grenzen te stellen, is het ook makkelijk om in de val te lopen van te veel nee zeggen. Het kan onze go-to reactie worden. Soms moeten we ons concentreren op ja zeggen waar we kunnen!
Linda en Liz hadden een moeilijk jaar. Dit overkomt ons allemaal. Ze begonnen het gevoel te krijgen dat ze alleen maar “Nee!” zeiden. Het was een gewoonte geworden en ze merkten dat ze nee zeiden, zelfs als het niet nodig was. Linda vond dat de sfeer in de klas “zwaar” was en dat hun relatie met de kinderen een gebrek aan vertrouwen vertoonde. Ze besloten om de komende weken op zoek te gaan naar mogelijkheden om waar mogelijk ja te zeggen. Liz plakte een kaartje op de lerarenkast met het woord “Ja” erop geschreven. Telkens als een kind iets vroeg, namen Linda en Liz een moment om bewust te overwegen of ze ja konden zeggen. Naarmate ze meer ja begonnen te zeggen, merkten ze dat ze de kinderen meer vertrouwden. De sfeer in de klas voelde lichter en meer ontspannen.
Hoewel de les nog steeds uitdagend was, begon de groep vooruitgang te boeken. De kinderen waren gelukkiger en werkten beter mee. Liz en Linda gingen elke dag met een beter gevoel over zichzelf en over de kinderen naar huis. [1]
Tot de volgende keer…
[1] Nelsen, Jane en Chip DeLorenzo. Positieve Discipline in de Montessoriklas: Preparing an Environment That Fosters Respect, Kindness and Responsibility. USA, Parent Child Press, 2021, pagina 152-154.
